Litérati an nou

Onlo ka mandé délè : « ès sa ni on sans fè liv an lang Gwadloup ? »

Pétèt, té’é fo yo mandé yo : « ès sa ni on sans fè liv ? » davwa lang Gwadloup sé on lang kon tout lang é liv sé liv ! Kidonk, pa ni p’on rézon nou pa désidé maké lang an nou.

Enpé ké réponn : « wi, mé nou pa aprann li lang la ! » Sé on vérité, mé konsidéré osi ki sitiyasyon ki fè majorité moun a téritwa an nou pa aprann li lang la. Mété pawòl lasa douvan sé konsidéré fò nou rété pri adan on lojik ki pa pou vansé an nou. Mé ka i ka oblijé sa ? Ka ki ka opozé nou vwè pli gran ki sa ?

Vwè pli gran sé désidé fè chwa nou ka konswa ki méyè pou nou.

Natirèlman, sé biten tout moun sipozé fè pou yo menm.

Dèyè sa, onlo enmé di : « mé ka sa ka rapòté nou ? »

Byen ! Alòs, « ka vansé avè sa ki ka fè nou pé rapòté nou ? » Ès pozé nou kèsyon kon tala, menm ni on sans !

Vré biten la menm, sé « ès nou vlé vansé ? », « ès nou vlé vwè douvan an nou ? », « ès nou ka konswa sèl pozisyon nou pé ni sé on pozisyon a viktim adan sistèm la nou yé la o ès nou pé désidé konstwi biten pozitif pou nou menm é pou jénérasyon ka vini ? » Kidonk, « ka nou vlé pou nou ? », « ki kantité lib nou ka santi nou pé lib an monn la nou yé la ? »

Adan tou sa, si ni on biten lasyans ja byen montré sé jan moun ki ka palé plizyè lang ka dévlopé pli vit rézònman é pépasité a yo é jan tini konèksyon ki ka fèt granbonnè an kabèch a yo kifè yo ka aprann pli vit é pli byen. Toutfwazékant, sa ou tini ou ka méprizé, ou pé’é jan pé sèvi avè sa i pou pòté ba’w.

Pli nou ka vansé an konésans a lang nou ka palé é avè tout dimansyon i pé ni, pli nou ka ban nou chans byen avè nou menm, byen avè sa nou tini pou toujou dévlopé plis konpétans é konsyans nou pé ni, épi géri bobo listwa a pèp an nou ka chayé.

Li lang an nou sé osi li nou menm. Onlo toujou chèché solisyon pou pèp an nou an liv moun a enpé dòt pèp maké. Pétèt té’é fo konsidéré, sé solisyon lasa sé osi é menm dabò-pou-yonn adan liv moun an nou é piplis ankò moun an nou maké an lang an nou yo yé. Maké lang an nou a pa fòlklò. Sé désidé lévé avè sa ki tan nou é viv an plen sa nou yé !

Anni toujou sonjé, sa pèp an nou kréyé é ka kréyé, kon ta dòt pèp, sé mòso a richès a limanité. Kon tout pèp, asiré nou andwa di sa nou ni pou di. Nou sé MOUN ! Nou pé désidé grandi avè grandè é bèlté a sa nou tini é nou pa bizwen atann dòt vin di nou sa byen pou pé fè’y. Sé sa chak pèp ka kréyé ki pozitif ki ka fè grandè é bèlté a limanité.

Nou sé, fò pa nou pè yé é konprann sé séré dèyè sa lézòt fè ki méyè.

Sé avè tou sa nou yé,

avè sa nou ka kréyé,

nou ka fè pa an nou pou solèy a limanité pétayé toujou plis.

An lang Gwadloup, kon an nenpòt ki lang, litérati bon pou pèwmèt jénès a péyi la grandi byen avè sa yo yé é dékouvè tout koulè a lavi. Pou lanné apré lanné apré lanné yo vwè asi latè, yo kapab doubout solid, konprann valè yo tini é sav byen byen byen : ayen pa pou limité yo !

Avè nannan a chak mo maké, pèp an nou ké pé grandi toujou plis é ay toujou pli lwen. Alòs sé vré onlo pa aprann li lang la an jénès a yo. Mé, ès nou pé pa désidé fè chwa lib an tèt an nou é konsidéré vansé an nou sé osi avè on pli gran konésans a lang an nou i ké fèt ! Jòdi nou chak pé désidé nou ka fè chwa aprann li lang an nou. Nou pé kwè adan nou é tou sa ki ka fè nou avè aksèpté libèté toutafètman !

Pou-tout-bon, ki nou vlé ki nou pa vlé, an bout a zafè lasa sé byen mannyè nou ka konswa pwòp libèté an nou ki tini.