Ka nou vlé pou nou menm ?

Répondè a on gran chanté a gwoka an nou ka di nou :

« Nou ké lévé ! »

É sé vré, lévé sé byen on biten ki fondal pou tout moun asi latè. Pouki ? Davwa sé kon sa nou ka viv an plen sa nou yé. Sé èsprésyon a libèté ki andidan nou tout. Kidonk, tout moun asi latè bizwen manifèsté sa ki andidan yo é pran toujou plis sans a lavi, grandi é fè chimen. Sé mannyè nou ni pou viv tou sa ki ka fè nou é wouvè pòt pou sa ka vini. Dèyè sa, sa ki ni sé fè chwa, désidé sa ki méyè pou nou chak èvè vansé avè limyè a sa nou ka vwè ki pi bon.

 Libèté é limanité lyanné. Mizi-an-mizi, moun ka vansé asi latè, yo ka pran sans a libèté ki ja ta yo dépi an moman yo fèt é yo ka viv li toujou plis. Sé pou sa avè lanné, nou ka aprann mété dèyè do an nou limit fanmi, lékòl, médya, lojik a sosyété la, é tout larèstan sizé an lèspri an nou. Tou sa, sa vré pou chak moun é sa vré pou gwoup moun, kidonk pou pèp. Sé byen pou sa, manipilasyon, dominasyon, oprésyon sé toufézon. É pou-tout-bon, tout tan moun ké pé pòté mannèv pou èspiré byen, natirèlman yo ké fè’y. É menm si soufrans pé ka fren, avè gérizon fren ka déséré, zyé ka wouvè, pawòl ka palé é aksyon ka suiv. 

Mé adan tou sa, a pa tou di chwazi sé chwazi sa ki bon pou vansé ki tout. Pasé réyaji, fò sa konstwi pou’w menm. Sa pa vlé di fèmé’w anlè’w menm mé sé byen pran sans a sa ka fè vou pou vwè klè an monn la nou adan’y la é simé grenn ki ké sèvi limanité. Sé byen lidé lasa Marcus Garvey méné ni lanné é lanné. Alè toujou, lidé fondal lasa, fò i chouké an lèspri an nou. I pa pri an tan. I té vré yè, i vré jòdi é i ké vré pou jénérasyon ka vini. Ès sa vlé di nou pé anni woupran tou sa Garvey té ka di an tan a’y ? Sa sé on dòt biten ! Mé asiré, sé yonn adan pli gran mèt-a-mannyòk adan listwa ki mété lidé atè fò konnèt é vwè sa pou kyenbé adan jòdi.

 Sa nou pé woutyenn osi adan sa i lésé sé pasé fè, fò konstwi. Alòs, pou sa, asiré ni on kèsyon nou dwètèt pé réponn :

Nou, ka nou vlé pou nou menm ?

Sèten, nou sav sa nou pa vlé. Nou konnèt di sa nou pa paré aksèpté. Mé, ola nou vlé ay ?

 Répons a sé kèsyon lasa ké trasé chimen pou pran. Sa vré pou moun kon pou pèp. Hélé kont fasil, mé sanblé fòs pou suiv on larèl, ka menné lontan pli lwen. É larèl la pou rèspèkté dwa é libèté a tout moun. Sa sé byen biten pou sonjé pou pé sa fè chwa ki pi bon pou vi an nou é osi chwa ki pi bon pou sosyété an nou. 

Fè sa, sé lévé pou bon !